تاریخچه لوله

ایرانیان باستان از پیشگامان لوله‌کشی بوده و سیستم‌های آبرسانی پیچیده‌ای را در حدود 4500 سال پیش طراحی کردند. لوله‌های "ساروج" و "تنبوشه" از جمله نخستین لوله‌های آب در جهان محسوب می‌شوند. آن‌ها با استفاده از لوله‌کشی مارپیچی، آب را به ساختمان‌های بلند منتقل می‌کردند و در دوره ساسانیان به اوج دانش مهندسی آب خود رسیدند.

در عین حال، مصریان حدود 3000 سال پیش از میلاد اولین لوله‌های فلزی را از مس ساخته و چینی‌ها نیز 2500 سال پیش از میلاد از لوله‌های بامبو برای انتقال گاز طبیعی استفاده کردند. یونانیان بعدها با استفاده از گل رس و سنگ توخالی بر این فناوری افزودند. نهایتا، لوله‌های فولادی گالوانیزه برای تأمین آب در قرن نوزدهم وارد بازار شدند.

در مجموع، تاریخ لوله‌کشی از ایران باستان آغاز شده و به تدریج در تمدن‌های مختلف گسترش یافته است.

انواع لوله‌ها: دسته‌بندی و کاربردها

لوله‌ها از اجزای کلیدی صنعت و ساختمانی هستند و انواع مختلفی دارند که هر کدام بر اساس نیازهای خاص کاربردی طراحی شده‌اند. یکی از رایج‌ترین انواع لوله‌ها، لوله فولادی (Steel Pipe) است. این لوله‌ها به صورت استوانه‌ای توخالی ساخته می‌شوند و برای انتقال و نگهداری مایعات و مواد مختلف به کار می‌روند. لوله فولادی نه تنها از مواد داخل خود در برابر محیط بیرونی محافظت می‌کند، بلکه در انتقال سیالات نیز بسیار مؤثر است. لوله‌ها بر اساس چندین عامل عمده دسته‌بندی می‌شوند:

1. جنس

2. روش تولید

3. شکل و اندازه

4. کاربرد

با توجه به خواسته‌ها و نیازهای متنوع صنایع، لوله‌های فولادی معمولاً به طول‌های مورد نیاز برش داده می‌شوند تا به کارایی بهینه دست یابند. این تنوع و تطابق‌پذیری لوله‌ها، آن‌ها را به یکی از اجزای ضروری در صنعت و ساخت و ساز تبدیل کرده است. در ادامه به بررسی تخصصی انواع لوله میپردازیم:

انواع جنس لوله‌

در این مطلب به بررسی انواع لوله‌ها بر اساس جنس می‌پردازیم که به دو دسته کلی فلزی و غیر فلزی تقسیم می‌شوند. هر یک از این گروه‌ها دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی هستند.

 ۱. لوله‌های فلزی

لوله‌های فلزی از موادی چون آهن، فولاد، مس، آلومینیوم، برنج و چدن ساخته می‌شوند و به دلیل استحکام و دوام بالا در انتقال آب، گاز، نفت، فاضلاب و سایر سیالات به کار می‌روند. انواع این لوله‌ها شامل موارد زیر است:

- لوله گالوانیزه:

مقاوم در برابر خوردگی و فرسایش و به طول تقریباً ۶ متر، که شامل اتصالات مختلفی مانند کمربند و قفل است.

  - لوله استنلس استیل:

مقاوم در برابر مواد خورنده و مناسب برای انتقال سیالات در صنایع غذایی و دارویی. این لوله‌ها دارای انواع مختلفی از جمله لوله استیل ۳۰۴ و ۳۱۶ هستند که با توجه به ترکیب مواد اولیه آن‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند.

  - لوله فولادی:

به دلیل مقاومت بالا در فشار و دما، در صنایع سنگین و پالایشگاه‌ها کاربرد دارد.

  - لوله‌های مسی:

بارزترین ویژگی آن‌ها، هدایت حرارتی بالا و مقاومت در برابر خوردگی است. برای سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و آبرسانی به کار می‌روند و شامل انواعی همچون لوله مسی کلاف و مویین هستند.

- لوله‌های چدنی:

به دلیل مقاومت بالا در برابر ضربه و سایش، در شبکه‌های فاضلاب و سیستم‌های لوله‌کشی فشار پایین مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 ۲. لوله‌های غیر فلزی

لوله‌های غیر فلزی عمدتاً از موادی چون پلاستیک، فایبرگلاس و کامپوزیت ساخته می‌شوند. این لوله‌ها به دلیل وزن سبک و قیمت مناسب، در بسیاری از کاربردها مانند انتقال آب و گاز به کار می‌روند. انواع مشهور آنها عبارتند از:

- لوله‌های پلاستیکی (PVC، پلی‌اتیلن، PPR):

با ویژگی‌هایی چون وزن سبک و نصب آسان، در سیستم‌های آبرسانی و صنایع غذایی به کار می‌روند.

- لوله‌های کامپوزیتی:

ترکیبی از مواد مختلف که معمولاً ویژگی‌های خاصی از هر یک را به نمایش می‌گذارد. به عنوان مثال، لوله‌های کامپوزیتی FRP با مقاومت بالا در برابر خوردگی، در صنایع شیمیایی و انتقال سیالات خورنده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انواع لوله بر اساس کاربرد

لوله‌ها در صنایع گوناگون به عنوان واسطه‌ای برای انتقال و انتقال مواد، نقش کلیدی ایفا می‌کنند. در زیر به بررسی انواع کاربرد لوله‌ها بر اساس صنایع مختلف می‌پردازیم:

 ۱. صنایع نفت و گاز

لوله‌های فولادی با آستر داخلی به عنوان انتخاب اصلی برای انتقال نفت و گاز استفاده می‌شوند. همچنین، لوله‌های آلیاژی مقاوم در برابر خوردگی مناسب برای انتقال سیالات اسیدی و قلیایی هستند. از جمله لوله‌های اصلی در این صنعت می‌توان به لوله گاز و لوله API اشاره کرد. لوله گاز، اغلب از جنس فولاد یا پلی‌اتیلن، برای خطوط انتقال گاز طراحی شده و به دو دسته توکار و روکار تقسیم می‌شود. لوله‌های API با خصوصیات مقاومتی بالا، به عنوان لوله‌هایی برای انتقال حجم بالایی از نفت و گاز به کار می‌روند و بیشتر در ساخت کشتی‌ها و خطوط انتقال انرژی استفاده می‌شوند.

 ۲. صنایع غذایی و دارویی

لوله‌های استیل ضدزنگ به دلیل خاصیت عدم آلودگی، کاربرد گسترده‌ای در صنایع غذایی و دارویی دارند. این لوله‌ها از کیفیت بالایی برخوردارند و به حفظ بهداشت و ایمنی محصولات کمک می‌کنند.

 ۳. سیستم‌های آب‌رسانی

در این حوزه، لوله‌های PVC، پلی‌اتیلن، و چدن برای انتقال آب آشامیدنی و فاضلاب استفاده می‌شوند. این لوله‌ها به دلیل مقاومت در برابر خوردگی و سادگی در نصب، گزینه‌های مناسبی برای پروژه‌های آبرسانی محسوب می‌شوند.

 ۴. سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی

لوله‌های مسی، فولادی، و پلی‌اتیلن به عنوان بهترین گزینه‌ها برای انتقال سیال گرم یا سرد در سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی به کار می‌روند. این لوله‌ها به دلیل خصوصیات حرارتی مطلوب، عملکرد خوبی در انتقال انرژی حرارتی دارند.

 ۵. صنایع شیمیایی

لوله‌ها در صنایع شیمیایی، از جنس‌های مختلف مانند کامپوزیت‌ها، فولاد با آستر داخلی، و پلاستیک‌های مقاوم در برابر مواد شیمیایی ساخته می‌شوند. این انتخاب مواد به سود محیط زیست و کاهش خطرات ناشی از تماس با مواد خورنده کمک می‌کند.

 ۶. ساختمان‌سازی

در صنعت ساختمان‌سازی، انواع مختلفی از لوله‌ها به کار می‌روند که شامل:

- لوله جدارچاه:

برای ساخت و ساز چاه‌ها با ابعاد و ضخامت‌های مختلف.

- لوله داربست:

برای ایجاد سازه‌های فلزی موقت در زمان ساخت و ساز که از لوله‌های فولادی ساخته می‌شود.

- لوله لنس:

این لوله‌ها که معمولاً از تیوب فولادی ساخته می‌شوند، برای انتقال گازها و پودرهای مذاب کاربرد دارند، همچنین در شست‌وشوی مخازن بزرگ و نازل‌ها استفاده می‌شوند.

انواع شکل و اندازه لوله‌

لوله‌های صنعتی به دلیل ویژگی‌ها و کاربردهای متنوع خود، در صنایع مختلف نقش حیاتی ایفا می‌کنند. در اینجا به بررسی انواع مختلف لوله‌های صنعتی بر اساس جنس و طراحی می‌پردازیم:

 ۱. لوله صنعتی

لوله‌های صنعتی، که بیشتر به لوله‌های فولادی گوشت دار معروفند، از جنس فولاد کربن دار ساخته می‌شوند و به شکل ورق سیاه درزدار تولید می‌شوند. این لوله‌ها دارای ضخامت بیشتری در مقایسه با سایر لوله‌های فولادی هستند و به همین دلیل مقاومت بالاتری دارند. کاربردهای اصلی لوله‌های صنعتی شامل انتقال سیالات، ساخت پل‌های فلزی و خرپاها، صنایع پتروشیمی و انتقال مواد است.

 ۲. لوله گوشت دار

لوله‌های گوشت دار نیز از مجموعه لوله‌های فولادی هستند که به دلیل دیواره‌های ضخیم‌تر، به این نام معروفند. این لوله‌ها به دلیل ضخامت بالای دیواره‌هایشان، قابلیت جوش‌پذیری ندارند و بیشتر برای انتقال مایعات به کار می‌روند. ضخامت این لوله‌ها متغیر بوده و می‌تواند از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر باشد.

 ۳. لوله مبلی

لوله‌های مبلی از دیگر انواع لوله‌های فلزی هستند که با استفاده از نورد سرد و از ورق روغنی تولید می‌شوند. این لوله‌ها دارای ضخامت کم و ویژگی‌های ساختاری خاصی هستند و عمدتاً به عنوان لوله‌های سبک یا روغنی شناخته می‌شوند. انواع لوله مبلی شامل لوله‌های سبک بدون درز و درزدار است که به خاطر طراحی خاص خود، در بسیاری از کاربردهای سبک و نیمه‌صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 انواع لوله بر اساس روش تولید

لوله‌های فولادی به‌طور کلی به دو دسته درزدار و بدون درز تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فردی دارند.

 ۱. لوله‌های درزدار

لوله‌های درزدار از ورق‌های فولادی با ضخامت مشخص تولید می‌شوند که پس از برش، از میان غلتک‌ها عبور کرده و به شکل لوله درمی‌آیند. این نوع لوله‌ها شامل موارد زیر هستند:

- لوله اسپیرال:

این لوله‌ها نوعی لوله درزدار هستند که با جوشکاری تولید می‌شوند. لوله‌های اسپیرال به‌ویژه در صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در اندازه‌های ۸ تا ۱۲۰ اینچ تولید می‌شوند. این لوله‌ها به دلیل مقاومت بالا در برابر فشار و قابلیت شکل‌پذیری، همچنین عدم نیاز به تجهیزات سنگین برای تولید، از محبوبیت زیادی برخوردارند.

 ۲. لوله‌های بدون درز

لوله‌های بدون درز، که به‌طور معمول به‌عنوان لوله مانیسمان شناخته می‌شوند، از شمش فولادی و با تکنیک‌های خاصی تولید می‌شوند. این لوله‌ها دارای یکپارچگی و استحکام بالایی بوده و در صنایع مختلف به‌ویژه صنایع حساس، کاربرد فراوانی دارند. انواع لوله‌های بدون درز عبارتند از:

- لوله مانیسمان(Seamless):

این لوله‌ها به‌دلیل استحکام و مقاومت بالا، در صنایع هسته‌ای، گاز طبیعی، پتروشیمی و کشتی‌سازی به‌کار می‌روند. تولید لوله مانیسمان معمولاً گران‌تر از سایر لوله‌هاست به دلیل فرآیندهای خاصی که در تولید آن به‌کار می‌رود.

- لولهA106:

این نوع لوله بدون درز در صنایع مختلف، به‌ویژه پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها، کاربرد دارد. لوله A106 با تحمل حرارت و فشار بالا و در سه گرید A، B، C  تولید می‌شود.

- لوله آتشخوار:

این لوله‌ها به‌دلیل آلیاژ خاص خود، در برابر فشار و حرارت بالا مقاومت خوبی دارند و عمدتاً برای انتقال گازها و مایعات در شرایط گرم و پرفشار مناسب هستند. کاربرد لوله‌های آتشخوار در صنایعی که با حرارت تعامل دارند، بسیار رایج است.

انواع روش تولید لوله

فرآیند تولید لوله به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و این لوله‌ها که مقاطع توخالی هستند، به دو دسته بدون درز و درزدار (جوشکاری شده) تقسیم می‌شوند. هر یک از این دسته‌ها شامل مراحل خاصی هستند که به روش زیر خلاصه می‌شوند:

1. آماده‌سازی مواد اولیه:

ابتدا مواد مانند فولاد یا پلاستیک آماده و به شکل‌های لازم پردازش می‌شوند.

2. فرم‌دهی:

مواد اولیه با استفاده از روش‌های نورد، اکستروژن یا قالب‌گیری به شکل استوانه‌ای درمی‌آیند.

3. جوشکاری:

در تولید لوله‌های درزدار، لبه‌های مواد اولیه به هم جوش داده می‌شوند تا درز لوله شکل بگیرد. این مرحله در تولید لوله‌های بدون درز وجود ندارد.

4. حرارت‌دهی:

لوله‌ها تحت عملیات حرارتی قرار می‌گیرند تا استحکام و ویژگی‌های فیزیکی آن‌ها بهبود یابد.

5. سایز و شکل نهایی:

در این مرحله، لوله‌ها به ابعاد دلخواه و شکل نهایی مورد نظر می‌رسند.

6. آزمایش و بازرسی:

در آخرین مرحله، لوله‌ها بررسی و آزمایش می‌شوند تا هرگونه نقص شناسایی و اطمینان حاصل شود که با استانداردهای کیفی مطابقت دارند.

این فرآیند پیچیده در نهایت به تولید لوله‌هایی با کیفیت و عملکرد مطلوب منجر می‌شود.

روش تولید لوله‌های فلزی

لوله‌های فلزی عمدتاً به دو نوع درزدار و بدون درز تقسیم می‌شوند که هر کدام روش تولید خاص خود را دارند.

 تولید لوله‌های درزدار:

در تولید لوله‌های درزدار، ابتدا ورق‌های فولادی از طریق فرآیند شکل‌دهی سرد تولید می‌شوند. سپس، این ورق‌ها به صورت استوانه در آمده و لبه‌های آن‌ها به هم نزدیک می‌شوند. با اعمال حرارت به لبه‌ها که از طریق جوشکاری الکتریکی مقاومتی تأمین می‌شود، این لبه‌ها به یکدیگر متصل می‌گردند. جوشکاری می‌تواند به صورت القایی یا تماسی و همچنین با استفاده از قوس زیرپودری انجام گیرد.

 تولید لوله‌های بدون درز:

روش تولید لوله‌های بدون درز به استفاده از شمش فولادی گرد آغاز می‌شود. شمش بعد از حرارت‌دهی در کوره، سوراخی در انتهای آن ایجاد می‌شود و پس از نورد سریع میان دو رول، به شکل لوله در می‌آید. این پوسته سپس با میله‌های سنبه آسیاب و نورد می‌شود تا به ابعاد نهایی برسد. در این روش، بیلت‌های چهارگوش نیز ذوب و به شکل استوانه درمی‌آیند و پس از حرارت‌دهی مجدد، تحت فشار نورد می‌شوند.

 فرآیند تولید لوله‌های غیرفلزی

تولید لوله‌های غیرفلزی، شامل تهیه لوله‌های پلاستیکی، پلیمری یا کامپوزیت است که فرآیند خاصی دارند. ابتدا، مواد پلیمری تحت دما ذوب شده و به شکل لوله از طریق اکستروژن به قالب منتقل می‌شوند. پس از سرد کردن سریع لوله اکسترود شده، آن را به طول‌های مورد نظر برش و در نهایت از نظر کیفیت و نقص بررسی می‌کنند.

در نتیجه، فرآیند تولید لوله‌ها بسته به نوع مواد اولیه و نیازهای کاربردی، تنوع زیادی دارد و هر روش مزایا و معایب خود را داراست.

کاربرد انواع لوله در صنایع مختلف

لوله‌ها به عنوان اجزای حیاتی در انتقال مایعات و سیالات در صنایع و پروژه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مقاله به بررسی کاربردهای مختلف انواع لوله در دسته‌بندی‌های مشخص می‌پردازد.

 1. کاربرد لوله در سیستم‌های لوله‌کشی

لوله‌ها جزء اساسی سیستم‌های لوله‌کشی هستند و برای انتقال آب، فاضلاب و گاز به کار می‌روند. انواع مختلفی از لوله‌ها، از جمله فولادی، پلاستیکی و مسی، بسته به دوام و کاربرد مورد نیاز، در این سیستم‌ها استفاده می‌شوند. لوله‌های فلزی معمولاً برای فشار و دماهای بالا، و لوله‌های پلاستیکی به خاطر وزن سبک و مقاومت در برابر خوردگی برای فشارهای پایین مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 2. کاربرد لوله در صنعت

در صنعت نفت و گاز، لوله‌ها برای انتقال نفت خام، گاز طبیعی و فرآورده‌های تصفیه شده ضروری هستند. لوله‌های فولادی بدون درز، به دلیل استحکام و تحمل فشار بالا، معمولاً در این زمینه به کار می‌روند. همچنین، لوله‌ها در صنایع شیمیایی و غذایی برای جابجایی مواد مختلف به کار می‌روند و انتخاب نوع لوله به خواص شیمیایی ماده و شرایط عملیاتی بستگی دارد.

 3. کاربرد لوله در ساختمان‌سازی

در پروژه‌های ساختمانی، لوله‌ها برای اهداف متنوعی مانند آبرسانی، زهکشی و تقویت ساختار سازه‌ها به کار می‌روند. لوله‌های فولادی به ویژه برای ساخت داربست و تقویت فونداسیون‌ها استفاده می‌شوند، که استحکام و ایمنی ساختمان را افزایش می‌دهد. این لوله‌ها همچنین در صنایع دیگر مانند خودروسازی، کشاورزی و بهداشت نیز به کار می‌روند.

به طور کلی، لوله‌ها به عنوان رگ‌های حیاتی در صنایع مختلف، انتقال ایمن و مؤثر سیالات و گازها را امکان‌پذیر می‌سازند. انتخاب نوع مناسب لوله به عواملی همچون جنس، فشار کاری و نوع سیال بستگی دارد. با توجه به ویژگی‌های فنی و اقتصادی، لوله‌ها در پروژه‌های مختلف به عنوان یک جزء کلیدی قابل تعویض و مؤثر شناخته می‌شوند.

نکات کلیدی در خرید انواع لوله

در نهایت باید توجه داشت هنگام تهیه و خرید هر یک از این نوع لوله‌ها در مرحله اول متناسب با نوع کاربرد، مشاوره از فروشندگان معتبر انجام گیرد. علاوه بر این با توجه به نوسانات بازار ، استعلام قیمت روز و خرید کالا از فروشندگانی که کیفیت لوله را با تامین از تولیدکنندگان معتبر، تضمین می‌کنند، لازم است در اولویت قرار گیرد. در بازرگانی آهن آلات نوین پارس به عنوان تامین کننده انواع لوله فلزی همراه شما هستیم. جهت دریافت مشاوره و ارتباط با کارشناسان با شماره تماس 05191002000 داخلی 205 تماس حاصل فرمایید.